Phong tục thờ cúng ma chay của người Thừa Thiên Huế

“Sinh hữu hạn tử vô kỳ”. Có sinh ắt có tử. Sinh, lão, bệnh, tử là quy luật của tạo hóa. Phong tục ma chay của nhiều địa phương trên địa bàn Thừa Thiên Huế tuy có nhiều nét khác nhau nhưng vẫn giống nhau ở những điểm cơ bản.

Khi có người qua đời, nếu chết ở đường xa, quan tài không đem vào nhà, mà làm tang ở ngã ba đường cái. Nếu qua đời trong sự bình thường, quan tài thường được đặt ở nhà lớn. Tùy theo địa vị trong gia đình đặt ở căn giữa, căn trên hay căn dưới. Người ta truyền miệng cho nhau trong làng cùng biết. “Nhất cận thân, nhì cận lân", bà con lối xóm tập trung đông đúc, người làm rạp, người trang hoàng, người tẩm liệm. Công việc tất bật trong ngày đầu. Từ chết không ai được dùng đến, mà gọi là mất. Người vừa mất được đặt trên cái giường quay đầu ra ngoài sân.

Cơm gối đầu

Liền sau khi mất, người nhà đơm một chén cơm đầy vung, chén cơm để một cái trứng vịt đã lột vỏ và cắm vào chén cơm đôi đũa tre, trên đầu đũa có vót cho tre quấn lại thành cái bông, rồi để chén cơm ấy phía trên đầu người chết.

Tẩm liệm

Người chết được tẩm liệm bằng nước sôi để nguội, dùng vải sạch lau lên thi thể. Có khi phun rượu để uốn nắn chân tay đã cứng và cong. Thay bộ quần áo cũ bằng bộ quần áo tang vải xô. Mặc thêm bộ quần áo thường dùng còn mới, cắt bỏ khuy nút bằng kim khí, xương, sành, để tránh sau này thi thể thối rữa, nút lẫn lộn với xương. Người ta nhét vào miệng người chết miếng bã trầu và vài hột gạo hoặc cái khâu màu vàng, tục này gọi là phạn hàm. Ở tay đặt vào vài đồng tiền xu xưa, hoặc tiền đang lưu hành, mục đích để người chết dùng tiền mà “đi đò” đò âm dương. Theo tục lệ cũ thì từ dương gian sang âm phủ phải qua đò âm dương. Đặt trên bụng một con dao hay cái liềm để trừ tà ma. Lúc khâm liệm, người lớn tuổi tin Phật, đắp thêm trên người chiếc áo Quan Âm. Những người chết oan, giờ xấu thêm vào quan tài là lá bùa do thầy pháp vẽ, hay bỏ thêm bộ bài trùng. Thân thể được vấn lại bằng cây vải thô dài trắng. Chọn giờ tốt mà nhập liệm tránh tương khắc những người thân trong gia đình, nhất là người trưởng.

Quan tài được trét đất sét phía trong, đất nhào thật nhuyễn với nước cơm trát đầy phía trong, ở các góc và các kẽ hở. Dùng lá chuối xanh dán vào lớp đất, lót ở trong đáy hòm nhiều mùn cưa, mun phòng hờ nhiều năm sau, có thể cải táng mà nhận dạng.

Khi làm lễ hạ thổ thi thể đàn ông đưa lên đưa xuống đất 7 lần, đàn bà 9 lẩn. Nói như vậy nhưng mục đích là để khí dương trong thân thể người chết thoát hết.