Tết Trung thu (Ngày 15 tháng 8) - Sự tích, sắm lễ, văn khấn

Tết Trung Thu có từ lâu đời, được tổ chức vào đêm ngày 15 tháng 8 để mọi người, đặc biệt là trẻ em vừa ngắm trăng vừa ăn cỗ, hoặc ca hát, chơi đùa dưới trăng.

Tết Trung thu

Cỗ cúng ngày 15 tháng 8 chủ yếu là các loại bánh hoa quả, mía, hương hoa nên việc chuẩn bị đỡ phần vất vả. Người ta mua sắm ở cửa hiệu làm bánh truyền thống các loại bánh nướng, bánh dẻo. Mua bưởi, chuối, hồng, mía ở chợ. Có người còn mua chả cốm giã, hoặc bánh cốm để thưởng thức hương vị đầu mùa. Các gia đình khá giả hoặc chu đáo hơn còn nấu cả xôi, chè... cỗ được bày biện trên ban thờ vào lúc chập tối và ánh trăng Rằm đã tỏa sáng khắp nơi. Gia chủ thắp đèn hương khấn Gia thần, Gia tiên cùng về vui tết gia đình con cháu.

1. Đôi điều về ngày Tết Trung thu

Huyền thoại cho rằng vào một đêm ngày 15 tháng 8, trăng sáng trời trong, Đường Minh Hoàng ngự chơi mãi tới khuya, bỗng gặp nàng Tiên và được mời lên cung Quảng Hàn thưởng thức cảnh tiên. Đường Minh Hoàng xúc động trước vẻ đẹp lạ thường, lại được xem vũ khúc của tiên nữ tuyệt diệu. Khi đến cung trăng vua thấy tấm biển đề “Quảng Hàn cung” và “Thanh hư động”.

Nhưng mới xem nửa chừng, Đường Minh Hoàng đã phải trở lại cung điện xưa. Người luyến tiếc những giây phút đầy thơ mộng, nên nhân ngày này mà đặt lệ tết Trung Thu, để mọi người được uống rượu nhìn trăng và ngắm cung trăng, từ đấy được gọi cung Quảng Hàn hay cung Quảng.

Đêm Trung Thu, dân gian vừa ăn cỗ vừa kể chuyện về trăng. Trăng là Thái âm, là nơi mát lạnh với nhiều điều tốt đẹp và ở đó có con ngọc thỏ, có cây đa và chú cuội.

Vậy Ngọc thỏ sự tích ra sao?

Có một thời trái đất lâm nạn, người và vật đều bị đói. Các loài vật phải tàn sát lẫn nhau để sống. Bầy thỏ yếu đuối chỉ dám ngồi trong hang tối chờ ngày chết. Có một bầy thỏ vây quanh một đống lửa nhìn nhau ứa lệ trước cảnh đói khát. Bỗng một con thỏ thương tình đồng đội, tự nhảy vào lửa làm thức ăn cho bầy thỏ. Vừa lúc đó Đức Phật đi qua, Ngài động lòng thương hại và khen nghĩa khí của con thỏ, nên nhặt nắm xương tàn của nó, hóa phép thành chú thỏ hoàn toàn bằng ngọc thơm tho, lại xin với Thái Âm thần nữ cho Ngọc thỏ ở cung Quảng Hàn tức cung trăng. Do vậy nói đến cung trăng là nói đến chị Hằng Nga, nói đến Ngọc Thỏ. Có làng muốn tìm tên hay để đặt, đã dùng tên Ngọc Thỏ hay Thụy Thỏ (thỏ lành) để đặt cho quê hương, như muôn giữ điều nhân ái đáng quý của chú thỏ bé nhỏ.

Trên cung trăng có “chú cuội ngồi gốc cây đa”. Đêm Rằm Trung Thu ta nhìn thấy bóng cây đa và bóng người đang ngồi dưới gốc đa (sách Trung Hoa thì cho bóng cây này là cây Đàn Quế, còn người ngồi gốc là Ngô Cương. Ngô Cương mắc tội, bị trời đày phải chặt cây Đàn Quế). Dân gian Việt Nam cho là chú Cuội và câu chuyện ih ư sau:

Chú Cuội nổi tiếng lừa gạt; “Đi nói dối cha, về nhà nói dối chú” bị mọi người lên án, chê cười.

Có lần Cuội xin được một cây đa của một cụ già đem về trồng ở phía Đông nhà. Cụ già còn dặn không được đi tiểu gần gốc cây. Không ngờ vợ của Cuội quên lời dặn, khiến cây tự lay gốc rồi bay lên trời. Cuội đi làm về thấy vậy, liền lấy cuốc bổ vào gốc cây định giữ lại, thế là bị lôi lên cung trăng, khiến ngày Rằm dưới thế gian nhìn thấy hình bóng cây đa và người ngồi dưới gốc.

Chú Cuội ngồi gốc cây đa

Huyền thoại trên đây giúp mọi người suy ngẫm về đạo làm người, lại là câu chuyện vui bên mâm cỗ đêm Rằm trăng sáng gió mát.

Ngoài việc cúng Gia tiên, phá cỗ, nghe kể chuyện về trăng, đêm rằm còn có chuyện chơi đèn kéo quân, đèn ông sao, đèn con cá chép... các trò như múa sư tử, hát đúm , hát trống quân. Ngày nay, đêm Trung thu thường tổ chức cho các em vui chơi tập thể, biểu diễn văn nghệ rồi chia quà cho các em khiến xã, phường vui nhộn hẳn lên. Và tết Trung Thu trở thành ý nghĩa không thể thiếu đối với các em, nhất là các em trong hoàn cảnh tàn tật, côi cút.

Hàng năm , người Việt Nam thường tổ chức Tết Trung thu vào ngày 15 tháng 8 âm lịch, để cúng lễ tổ tiên ông bà, và có tục ngắm trăng, phá cỗ, rước đèn múa lân của trẻ con rất vui vào đêm Rằm Trung thu. Tục ăn Tết Trung Thu có thể được truyền vào Việt nam từ thời kỳ Bắc thuộc. Lúc đầu ngày Tết Trung thu là của người lớn: ban ngày-làm cỗ cúng tổ tiên ông bà, tối đến bày cỗ ngọt gồm toàn bánh trái cây để ngắm trăng

Trước đây, vào ngày Tết Trung thu tiết trời mát mẻ, người ta thường sửa lễ vật dâng cúng Trời Đất ở các nhà chùa, đình đền miếu. Tại các gia đình đều làm cỗ, sửa cỗ cúng gia tiên, Thổ Công vào ban ngày; Còn ban đêm thì bày cỗ ngọt gồm các loại bánh kẹo như bánh dẻo, bánh nướng làm hình mặt trăng và hoa quả để vừa phá cỗ, vừa ngắm trăng, vịnh thơ ca. Phong tục ăn Tết Trung Thu ở nước ta dần dần trở thành ngày Tết của trẻ em và thanh thiếu niên.

2. Sắm lễ

Mâm lễ cúng gia tiên ngày Tết Trung Thu ngoài những món truyền thống thì bao giờ cũng phải có:

+ Bánh nướng, bánh dẻo, cốm, chuối, na, hồng, bưởi,... và tất nhiên phải có hương, hoa, đèn, nến. Nhân dịp Tết Trung Thu, mọi người đều gửi biếu ông, bà, cha, mẹ, người thân, người mà mình mang ơn bánh Trung Thu, cốm, chuối, hồng... để tỏ lòng biết ơn quý trọng.

Sắm lễ

3. Văn khấn cúng tổ tiên trong ngày lễ Trung thu

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.

- Con kính lạy Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá, Đệ Huynh, Cô Dì, Tỷ Muội họ nội họ ngoại.

Tín chủ (chúng) con là:......................................................

Ngụ tại:.

Hôm nay là ngày Rằm tháng Tám gặp tết Trung Thu, tín chủ chúng con thành tâm sắm lễ, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ .................. . cúi xin thương xót con cháu giáng về linh sàng, chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng. Xin các ngài độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết, hưởng vinh quang, thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Nam mô a di Đà Phật!

Có gia chủ cẩn thận hơn thì đọc bài “Xuân thu tế tổ tiên văn”

Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

Tỉnh... huyện... xã... thôn ......................................................

Hôm nay là ngày........... tháng............năm ......................

Tín chủ là .......... đồng gia cúi lạy trước ban thờ, kính dâng lễ mọn: hương, đăng cùng các phẩm vật, gọi là tỏ chút lòng thành dâng lên Tiên tổ.

(Lạy các vị thần linh............)

(Dưới đây là văn tế Tiên tổ đọc tiếp phần trên)

Phần âm Hán:

Ư linh vị tiền viết:

Vật bản hồ thiên, nhân bản hồ tổ.

Từ thế đức chi tác cầu, thực gia khương chi vĩnh dụ

Tiếp vũ tương đăng ư lục địa

Quế hòa dịch diệp chi phương

Di mưu vô giám ư đồng, nhân qua diệt liên chi chi tú.

Bất thiên chi ông đức cập kim như kiến chi hiếu hiền,

Phật thế chi tổ tông tự cổ diệc đồng chi bản mạt.

Nhi tôn mỗi đáo Xuân Thu, cảm khái trương chư sương lộ.

Huân cao dục uý ư khảm phu, chiêu cách tái kê ư tuy tụ.

Tư thích lương thần, cẩn trần lễ số.

Vân biên linh sảng kỳ lâm bất viễn chi tinh thần.

Lân chỉ trình tường thượng diễn vô cùng chi tác dận.

Vạn vọng Tiên tổ vô biên chi đức dã.

Dịch nghĩa

Ôi! Trước linh vị thưa rằng:

Gốc của vật do Trời sinh ra,

Gốc của người là nhờ Tiên tổ

Nghĩ việc đức ở đời mà tìm Thực là điều căn dặn về nề nếp.

Cho gia tộc ngày thêm danh tiếng,

Các chi cành khắp chốn nở hoa.

Để lại mai sau cho con cháu hiền hoà,

Nhờ việc đức mà nay nhà êm thấm

Chẳng phải Tổ tông xưa cùng ngành cùng gốc,

Khiến nay cháu con mỗi tiết Xuân Thu,

Lại thấy được công ơn của Tiên tổ.

Mong sao cho tốt đẹp mãi về sau,

Chính là điều để mọi người suy ngẫm.

Ngày ngày làm điều ích,

Việc lễ được đặt ra.

Mây sáng lại anh linh,

Rõ ràng chẳng phải xa.

Là điềm tốt rõ ràng,

Để mai này soi rọi.

Muốn xin Tiên tổ mở lòng phù trì ban cho phúc vậy

Hoặc đọc bài “Bát nguyệt nhập tịch văn” nếu ở nhà từ đường dòng họ, hay đền, đình

Cung duy

Tôn thần linh chung quanh nhạc, khí tú sơn hà,

Ngũ hành thể phạm , vạn thiện cung la

Thánh đức tương thành hạp cảnh,

Anh linh, phổ động nhĩ hà

Tư thích trọng thu hảo tiết

Cung trần nhập tịch xướng ca

Thanh tử y quan kỳ ngũ phúc

Thăng trầm tiên cổ vọng tam đa.

Nguyên kỳ giám cách, tích dĩ nhòa

Mặc tướng tứ dân thương mại miên miên tăng phú quý

Âm phù nhất ấp canh sừ tuế tuế đắc vinh hoa.

Thực lại tôn thần chính trực vô tư chi đức dã

(Vái 3 vái)

Dịch nghĩa

Trộm nghĩ rằng

Thần sáng như núi nhạc

Khí đẹp tựa sơn hà

Ngũ hành tuân theo phép

Muôn thiện xin cúi đầu

Bề trên thương mà tới,

Anh linh khắp gần xa.

Nhân tết Trung Thu thời tiết đẹp Trước án tiền cung kính cầu xin.

Áo tía nghiêm trang cầu 5 điều phúc (phú quý thọ khang minh)

Thăng trầm cũng hướng được 3 điều đa (đa tài, đa phúc, đa lộc).

Nguyên Thần xét soi cho mọi sự được an bình,

Âm thầm giúp dân buôn bán năm năm tăng phú quý,

Lại phù làng thôn mùa vụ được bội thu.

Cúi xin Tôn thần chính trực vô tư ban cho ân đức vậy.

(Vái 3 vái)


Viết bình luận