Lễ Tết Nguyên đán (Lễ đầu năm mới)

Văn KhấnAdmin0

Mục lục nội dung

Tết nguyên đán

1. Ý nghĩa

Tết Nguyên đán (Tết Cả) là lễ hội lớn nhất trong các lễ hội truyền thông Việt Nam từ hàng ngàn đời nay, là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới; giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Tết Nguyên đán Việt Nam từ buổi “khai thiên lập địa ” đã tiềm tàng những giá trị nhân văn thể hiện mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên, vũ trụ qua bốn mùa xuân - hạ - thu - đông và quan niệm “ơn trời mưa nắng phải thì” chân chất của người nông dân cày cấy ở Việt Nam... Tết còn là dịp để mọi người Việt Nam tưởng nhớ, tri ân tổ tiên, nguồn cội; giao cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lý (ăn quả nhớ kẻ trồng cây) và tình nghĩa xóm làng....

Ý nghĩa

Để chuẩn bị đón Tết, mỗi gia đình sắm sửa tranh Tết (tranh dân gian, câu đối, hoa quả, đây chính là yếu tố tinh thần cao quý thanh khiết của người Việt Nam trong những ngày đầu xuân. Miền bắc có hoa đào, miền nam có hoa mai, hoa đào, hoa mai tượng trưng cho phước lộc đầu xuân của mọi gia đình người Việt Nam. Ngoài cành đào, cành mai, mấy ngày tết người ta còn “chơi” thêm cây quất chi chít trái vàng mọng, đặt ở phòng khách như biểu tượng cho sự sung mãn, may mắn, hạnh phúc... Tết trên ban thờ tổ tiên của mọi gia đình, ngoài các thứ bánh trái đều không thể thiếu mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả ở miền bắc thường gồm có nải chuối xanh, quả bưởi, quả cam (hoặc quýt), hồng, quất. Còn ở miền nam , mâm ngũ quả là dừa xiêm , mãng cầu, đu đủ, xoài xanh, nhành sung hoặc một loại trái cây khác. Ngũ quả là lộc của trời tượng trưng cho ý niệm khát khao của con người về sự đầy đủ, sung túc. Ngày Tết, dân tộc ta có nhiều phong tục hay, đáng được gọi là thuần phong như khai bút, khai canh, hái lộc, chúc tết, du xuân, mừng thọ... Từ trẻ tới già ai ai cũng biết, sau đây là một vài phong tục đáng được duy trì phát triển.

Tông cựu nghinh tân: Cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, lau giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí ban thờ, lau chùi bàn ghế ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng. Con cháu trong nhà từ phút giao thừa trở đi được nhắc nhở không được nghịch nghợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi bậy... anh chị, cha mẹ cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở, chúc nhau những điều tốt lành.

Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi

Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: Ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khỏe, thành đạt hơn năm cũ. Nhiều nhà tự đi hái lộc ở chốn đình chùa, nơi tôn nghiêm về nhà, tự xông nhà hay dặn trước người “nhẹ vía” mà mình thích đến xông nhà. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại mình “nặng vía”. Chính vì vậy, sáng mồng một lại ít khách. Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. ông bà cũng chuẩn bị ít tiền để mừng tuổi con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè thân thích. Lời chúc Tết thường là sức khoẻ, phát tài phát lộc, những người năm cũ gặp rủi ro thì động viên nhau “tai qua nạn khỏi” hay “của đi thay người” nghĩa là trong cái họa cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành. Nhưng nhìn chung trong những ngày đầu năm , người ta thường kiêng không nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa.

Phong tục ngày Tết việc biếu quà Tết, tỏ ân nghĩa tình cảm , học trò tết thầy giáo, bệnh nhân tết thầy thuốc, con rể tết bố mẹ vợ... quà biếu, quà tết không đánh giá theo giá thị trường. Nhưng cũng đừng nên gò bó câu nệ sẽ hạn chế tình cảm: không có quà ngại không đến.

Ở nước ta, vào dịp đầu xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần, thất tuần, bát tuần, cửu tuần (60, 70, 80, 90 tuổi)... tính theo tuổi mụ. Ngày tết ngày xuân là dịp mọi người đang rảnh rỗi, con cháu tụ tập đông vui. Cũng vào dịp đầu xuân, người có chức tước khai ân, học trò, sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, người buôn bán mở hàng lấy ngày. Sĩ, Nông, Công, Thương “Tứ dân bách nghệ” của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hanh thông, làm ăn suôn sẻ. Sau ngày mồng một, dù có mải vui tết cũng chọn ngày “ Khai nghề”, “Làm lấy ngày”. Nếu như mồng một tốt thì chiều mồng một bắt đầu. Riêng khai bút thì giao thừa xong, chọn giờ Hoàng đạo không kể mồng một là ngày tốt hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm , một dụng cụ gì đó. Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi xuân.

Ngày xưa các gia đình có nề nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được cờ bạc rượu chè nhưng trong dịp tết, nhất là tối 28, 29; gia đình quây quần bên nồi bánh chưng thì người bố cho phép vui chơi. Tam cúc, cờ gánh, cờ nhảy, cờ tướng, kiệu, chắn, tổ tôm... ai thích trò nào chơi trò ấy. Đến lễ khai hạ, tiễn đưa gia tiên, coi như hết tết thì xé bộ tam cúc, thu bàn cờ tướng, cất bộ tổ tôm hoặc đốt luôn hoá vàng.

Vì sao có tục kiêng hót rác đổ đi trong ba ngày Tết? Trong “Sưu thần ký’’ có chuyện người lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo được thuỷ thần cho một con hầu tên là Như Nguyên, đem về nhà được vài năm thì trở nên giàu có. Một hôm, nhân ngày mồng một tết, Âu Minh đánh nó, nó chui vào đống rác mà biến mất, từ đó nhà Âu Minh lại nghèo khó. Kể từ đó có tục kiêng không hót rác ngày Tết. Như vậy, ngày mồng một là ngày đầu năm mới, trước hết phải thắp hương Tổ tiên xong xuôi mới về đi việc khác. Trưa mồng một Tết thường các gia chủ làm lễ cúng Gia tiên, sau đó mới đi chúc Tết, mừng tuổi họ hàng, anh em...

2. Văn khấn Tổ tiên (Ngày mồng một Tết)

Nam mô a di Đà Phật!

- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

- Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.

- Con kính lạy các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, Bá Thúc

Huynh Đệ, đường thượng Tiên linh và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc họ ...........................................................................

Tín chủ (chúng) con là:......................................................

Ngụ tại:.....................................................................................

Nay theo tuế luật, âm dương vận hành, tới tuần Nguyên Đán, đầu xuân năm mới, con cháu tưởng nhớ ân đức Tổ tiên như trời cao biển rộng. Hôm nay ngày mồng Một tháng Giêng năm ................, tín chủ con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, hương hoa nước quả, thắp nén hương thơm, thành kính dâng lên trước án.

Tín chủ con có lời kính mời các cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Bá Thúc Huynh Đệ, Cô Di, Tỷ Muội, nam nữ Tử Tôn nội, ngoại, cúi xin các vị thương xót con cháu, phù hộ độ trì con cháu năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết được hưởng điểm lành.

Tín chủ con lại mời vong linh các vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ trong đất này cùng về hâm hưởng, xin ban cho sức khỏe dồi dào, vạn sự tốt lành.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.

Nam mô a di Đà Phật!

3. Văn khấn Thần linh trong nhà (ngày mồng một Tết)

Nam mô a di Đà Phật!

- Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

- Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.

- Con kính lạy Phật Trời, Hoàng thiên Hậu Thổ.

- Con kính lạy Chư vị Tôn thần.

Tín chủ (chúng) con là;......................................................

Ngụ tại;.....................................................................................

Hôm nay là ngày mồng Một tháng Giêng năm .............,

Nhằm ngày tết Nguyên Đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nhiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới.

Nhân ngày năm mới, tín chủ con sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên thần. Cúi xin đức Tôn thần, giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, hưởng thụ lễ vật. Nguyện cho gia chủ chúng con mọi người sức khoẻ dồi dào, an khang thịnh vượng. Mong ơn Đương cảnh Thành hoàng, đội đức Tôn thần bản xứ phù hộ độ trì cho gia chủ năm tới tấn tài tấn lộc, gặp nhiều may mắn, tai qua nạn khỏi. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.

Nam mô a di Đà Phật!

Từ ngày mồng 2, 3 thì mọi người đi chúc Tết anh em họ hàng, hàng xóm láng giềng hoặc đi lễ bái cầu may cầu tài cầu phúc, có người lại đi vãn cảnh ở đền, chùa, từ đường...

Kể từ ngày mồng 4 trở đi có làm lễ hóa vàng đưa tiễn Tổ tiên (tùy từng nhà lựa chọn ngày tốt để làm lễ). Đầu năm từ 10 đến 20 thường có tế xuân ở đền, miếu. Nhà nào dựng cây nêu thì chọn ngày tốt của tuần đầu để hạ nêu (tháng có ba tuần là tuần đầu, tuần giữa, tuần cuối). Ngày lễ hạ nêu còn gọi lễ hóa vàng, cũng có nơi gọi tết Khai hạ. Đây là dịp dâng hoa bế mạc của tết Nguyên Đán. Người xưa cho ngày mồng 7 tháng Giêng là ngày của loài người (nhân nhật). Theo “Phương sóc chiêm thú ’’ cùng một số địa chí thì ngày mồng 1 là ngày gà, mồng 2 là ngày chó, mồng 3 là ngày lợn, mồng 4 của giống dê, mồng 5 của giống trâu, mồng 6 của giống ngựa, mồng 7 của giống người, mồng 8 của giống thóc lúa.

Và còn có lệ bói đầu năm , các ngày này nếu đẹp thì người và vật khoẻ mạnh , không bị tật dịch, thóc lúa bội thu. Nếu các ngày này thời tiết âm u, mưa gió là xấu. Phải coi chừng mà phòng tránh . Sau khi làm lễ tạ, người ta hạ cây nêu, rồi tụ hội ăn uống, nhất là uống rượu “bách giải” để trừ tật dịch. Đốt pháo để xua đuổi tà ma, cắm cành đào để trừ quái dị.

Ngày nay, người ta hóa vàng không nhất thiết vào ngày 7 tháng Giêng và thường thì sớm hơn , để phù hợp với hoàn cảnh sống và điều kiện công tác miễn sao có lễ tạ Gia tiên , Gia thần và chư vị Thánh thần, Phật để chứng giám cho tấm lòng , đồng thời hy vọng sự âm phù để được mạnh khoẻ , công tác, làm ăn buôn bán tiền bộ, phát đạt.

Tục xưa đối với các gia đình Việt Nam trong dịp tết Nguyên đán đều không thể thiếu ngày lễ tạ. Trong suốt dịp tết, việc đèn hương trên ban thờ phải duy trì đến ngày lễ tạ. Các thức dâng cúng trừ xôi, thịt... dễ thiu, ôi còn thì đều phải chờ hoá vàng mới hạ lễ. Bởi người xưa quan niệm trong dịp tết các bậc Thần minh và Gia tiên luôn ngự trên ban thờ. Nếu đèn hương để tắt, nhất là hạ lễ vật trước khi lễ tạ là phạm điều bất kính.

Sau khi lễ, việc hoá vàng, tiền của Gia thần hóa trước, vàng của Tổ tiên hoá sau tránh để nhầm lẫn.

4. Lễ tạ

Lễ tạ

4.1 Sắm lễ

Lễ tạ dâng cúng trong lễ tạ năm mới gồm có:

+ Hương, hoa, nước, quả (ngũ quả)

+ Trầu cau

+ Rượu

+ Đèn, nến

+ Lễ ngọt, Bánh kẹo

+ Mâm cỗ mặn: Xôi, gà.bánh chưng, các món ăn ngày Tết đầy đủ, tinh khiết.

4.2 Văn khấn lễ tạ

Kính lạy ngài Đương niên Đại Vương, ngài Phán quan.

Kính lạy đức bản cảnh Thành hoàng cùng các ngài Thổ địa, Táo Quân, Long mạch Tôn thần.

Lạy các cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ. Các vị Cô Di, Tỷ muội, Thúc Bá Huynh Đệ nội, ngoại...

Hôm nay là ngày... tháng Giêng năm...

Tín chủ chúng con...ở tại tỉnh ... huyện (thành phố... Xã ….phường..... thôn phố...

Nhân lễ hóa vàng (tết Khai hạ) chúng con thành tâm sửa lễ gồm hương hoa, trà tửu, phù lưu, quả phẩm cùng lễ mặn, kim ngân minh y (vàng mã) cung trần trước án, kính cáo, kính thỉnh chủ vị giá lâm:

Tiệc xuân đã mãn

Nguyên Đán đã qua.

Nay xin lễ tạ Tôn thần

Lễ tiễn Tiên linh về âm giới.

Kim ngân xin thiêu hóa

Gọi chút lòng trước chư vị toạ tiền

Kính xin chư vị:

Lưu phúc lưu ân

Phù hộ độ trì

Cháu con nội ngoại

Gia cảnh bình an

Toàn gia thịnh vượng